Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanığın mahkumiyetine karar verilmesine rağmen, cezanın belirli bir süre uygulanmamasını ve sanığın denetim süresi içinde belirli şartlara uyması halinde cezanın hiç doğmamış sayılmasını sağlayan bir hukuki mekanizmadır.
Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan bu düzenleme, suçun toplum açısından büyük bir tehlike oluşturmaması ve sanığın ileride suç işlemekten kaçınmasını teşvik etme amacı taşır. HAGB, genellikle ilk kez suç işleyen kişiler için bir şans olarak görülür. Sanık, belirlenen denetim süresi içinde herhangi bir suç işlemezse, hüküm tamamen ortadan kalkar ve adli siciline işlenmez. Ancak denetim süresinde yeni bir suç işlenirse, mahkeme önceki hükmü açıklar ve ceza uygulanır.
HAGB Kararı Hangi Şartlarda Verilir?
Bir kişinin HAGB kararından faydalanabilmesi için belirli koşulların sağlanması gerekir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesine göre HAGB’nin uygulanabilmesi için şu şartların varlığı gerekir:
- Sanığın mahkumiyetine karar verilmiş olması: Mahkeme, sanığın suçlu olduğuna karar vermelidir ancak cezayı açıklamadan önce HAGB uygulanıp uygulanmayacağını değerlendirir.
- Verilen cezanın iki yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olması: HAGB yalnızca iki yıl veya daha az süreli hapis cezalarında uygulanabilir. Daha uzun süreli hapis cezalarında HAGB kararı verilemez.
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması: Eğer sanığın sabıkasında kasıtlı bir suçtan ötürü mahkumiyet kararı varsa HAGB uygulanamaz. Ancak taksirli suçlar bu kapsamın dışındadır.
- Sanığın tekrar suç işlemeyeceğine dair mahkemede olumlu kanaat oluşturması: Hakim, sanığın suçtan pişman olup olmadığına ve gelecekte suç işleme ihtimalinin olup olmadığına dair bir değerlendirme yapar.
- Sanığın HAGB kararını kabul etmesi: HAGB kararı ancak sanığın rızası ile verilebilir. Eğer sanık bu uygulamayı kabul etmezse, mahkeme cezanın infazına karar verebilir.
Bu şartlar sağlandığında mahkeme, sanığın beş yıl süreyle denetim altında tutulmasına ve bu sürede herhangi bir suç işlememesi halinde hükmün ortadan kaldırılmasına karar verir. Denetim süresi boyunca sanık, mahkeme tarafından belirlenen bazı yükümlülüklere tabi olabilir. Örneğin belirli programlara katılma, eğitim alma veya mağdura yönelik zararı giderme gibi şartlar uygulanabilir.
HAGB Kararı Sabıka Kaydına İşler Mi?
HAGB kararı verilmesi halinde hüküm, kesinleşmiş bir mahkumiyet olarak adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlemez. Ancak bu karar tamamen yok sayılmaz; yargı mercileri ve güvenlik birimleri tarafından görülebilen “arşiv kaydı” olarak tutulur.
Arşiv kaydı, sadece belirli durumlarda, örneğin yeni bir suç işlendiğinde veya kamu görevlisi olma başvurularında inceleme yetkisi olan merciler tarafından görülebilir. Ancak, denetim süresi başarıyla tamamlanırsa, arşiv kaydı da tamamen silinir ve kişi herhangi bir mahkumiyet almamış gibi değerlendirilir.
HAGB kararları genellikle özel sektörde iş başvurularında sorun yaratmaz. Ancak bazı mesleklerde (polislik, hakimlik, savcılık gibi) güvenlik soruşturmaları kapsamında bu kayıtlar incelenebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz Edilebilir Mi?
HAGB kararına itiraz etmek mümkündür. Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre sanık, müdafii veya Cumhuriyet savcısı, HAGB kararına karşı itiraz yoluna gidebilir.
HAGB kararına itiraz süresi yedi gündür ve bu süre, kararın sanığa tebliğ edilmesiyle başlar. İtiraz, bir üst mahkemeye yapılır ve bu mahkeme, kararın usule uygun olup olmadığını değerlendirir.
Eğer itiraz kabul edilirse, mahkeme HAGB kararını kaldırarak normal yargılama sürecine devam edebilir. Eğer reddedilirse, karar kesinleşir ve denetim süreci başlar.
Sanık, HAGB’yi kabul ettiğinde temyiz hakkını kaybeder ancak itiraz hakkı devam eder. Bu nedenle, HAGB kararıyla ilgili hakların iyi anlaşılması önemlidir.
HAGB ile Erteleme Arasındaki Fark Nedir?
HAGB ve cezanın ertelenmesi, her ne kadar benzer görünse de önemli farklara sahiptir.
- HAGB’de ceza hukuken hiç verilmemiş sayılır, ancak ertelemede ceza verilir ve infazı belirli bir süre ertelenir.
- HAGB uygulanırsa kişi mahkum olmamış sayılır ve siciline herhangi bir kayıt düşmez. Ancak ceza ertelendiğinde, mahkumiyet sabıka kaydına işlenir.
- Erteleme kararında, kişi belirlenen süre boyunca suç işlemezse ceza infaz edilmez ama mahkumiyet kaydı kalır. Oysa HAGB’de denetim süresi tamamlandığında ceza tamamen ortadan kalkar.
- HAGB kararı yalnızca iki yıl veya altındaki hapis cezalarında uygulanırken, cezanın ertelenmesi daha uzun süreli hapis cezaları için de geçerli olabilir.
Özetle, HAGB cezanın tamamen ortadan kalkmasını sağlayan bir fırsatken, erteleme sadece cezanın infazının ötelenmesi anlamına gelir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Sonrası Yeniden Suç İşlenirse Ne Olur?
HAGB kararı verilen bir kişi, denetim süresi içinde yeni bir suç işlerse, mahkeme önceki hükmü açıklar ve verilen ceza infaz edilir.
Yeni suç işlendiğinde mahkeme, önceden verilmiş ve geri bırakılmış olan cezayı kesinleştirerek infaza geçer. Bunun yanı sıra, yeni işlenen suç için ayrıca yargılama yapılır ve sanık bu yeni suçtan dolayı da ceza alabilir.
Bu nedenle, HAGB kararının bir anlam ifade edebilmesi için sanığın denetim süresi boyunca suç işlememesi büyük önem taşır. Aksi halde, kişi hem önceki mahkumiyetini hem de yeni suçun cezasını aynı anda çekmek zorunda kalabilir.
HAGB Kararı Memuriyeti ve Kamu Haklarını Etkiler Mi?
HAGB kararı, kesinleşmiş bir mahkumiyet sayılmadığı için memuriyeti ve kamu haklarını doğrudan etkilemez. Ancak, arşiv kaydı olması nedeniyle bazı meslekler için sorun yaratabilir.
Özellikle kamu kurumları, polislik, hakimlik, savcılık, güvenlik personeli gibi mesleklerde, güvenlik soruşturması sırasında HAGB kayıtları incelenebilir. Eğer kamu kurumu HAGB kaydını dikkate alırsa, memuriyet başvurusu reddedilebilir. Ancak bu tamamen ilgili kurumun takdirindedir.
Özel sektörde ise genellikle HAGB kararları işe alımları etkilemez. Fakat bazı işverenler, özellikle güvenlik ve finans sektörlerinde, geçmişte alınmış bir HAGB kararını göz önünde bulundurabilir.