Babalık izni, bir erkeğin eşinin doğum yapması, çocuğunun evlat edinilmesi veya benzeri durumlarda işyerinden belirli bir süre izinli sayıldığı yasal bir haktır. Bu izin, çalışanın ailesiyle birlikte olabilmesi, yeni doğan bebeğin ilk günlerinde eşine destek verebilmesi ve aile bağlarını güçlendirebilmesi için tanınmıştır. Türkiye’de iş hukuku çerçevesinde düzenlenen bu hak, hem kamu hem de özel sektör çalışanları için geçerlidir. Ancak süresi, başvuru şekli, ücret durumu ve kapsamı hakkında birçok kişi eksik ya da yanlış bilgiye sahiptir.
Babalık İzni Ne Kadar Süredir?
Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, özel sektör çalışanı bir babaya 5 gün ücretli izin hakkı tanınmıştır. Bu süre, çocuğun doğduğu gün ya da işverenin belirlediği bir tarihte başlatılabilir, ancak genellikle doğumdan hemen sonra kullanılır. 5 gün, iş günü değil, takvim günü olarak hesaplanır; yani hafta sonu da bu süreye dahil edilir.
Kamu kurumlarında çalışanlar için bu süre daha uzundur. Devlet memurlarına 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre 10 gün babalık izni verilir. Yani bir memur baba, eşinin doğum yapması halinde 10 gün boyunca ücretli izne ayrılabilir.
Bu sürelerin dışında, bazı özel şirketler kendi insan kaynakları politikaları kapsamında daha uzun babalık izinleri tanıyabilmektedir. Ancak yasal olarak asgari sınır özel sektörde 5, kamuda 10 gündür.
Babalık İzni Ücretli Mi?
Babalık izni tamamen ücretli bir izindir. İşveren, bu süre boyunca çalışanın maaşını kesemez. İzin süresi boyunca çalışanın SGK primleri de ödenmeye devam eder. Babalık izni, işçinin izinli sayıldığı ancak sosyal haklarını kaybetmediği bir dönemdir. Bu nedenle işverenin izni kullanan çalışanı maaş kesintisiyle cezalandırması ya da başka bir yaptırım uygulaması yasal değildir. Bu tür uygulamalara maruz kalan çalışanlar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayet başvurusunda bulunabilir veya iş mahkemelerinde dava açabilirler.
Babalık İzni Ne Zaman Başlar?
Babalık izni genellikle doğumun gerçekleştiği gün başlar. Ancak uygulamada, doğumun ardından gelen günler içinde de izin kullanılabilir. Yani örneğin doğum Cuma günü gerçekleştiyse, işçi isterse Pazartesi gününden itibaren iznini başlatabilir. Ancak bu durumun işverenle karşılıklı anlaşmaya dayalı olması önemlidir.
Ayrıca erken doğum, sezaryen veya doğum sırasında yaşanabilecek sağlık sorunları nedeniyle izin süresi esnetilebilir. Bu durumda işverenin iyi niyetli yaklaşımı ve çalışanla iletişimi belirleyici olur. İşçi, iznini kullanmak istediği tarihi işverene mümkün olduğunca önceden bildirmeli ve doğum belgesini ibraz etmelidir.
Babalık İzni İçin Hangi Belgeler Gerekir?
Babalık izni kullanmak isteyen bir çalışandan genellikle aşağıdaki belgeler talep edilir:
- Doğum Raporu (Hastaneden alınır)
- Çocuğun Doğum Belgesi (Nüfus müdürlüğü ya da e-devlet üzerinden alınabilir)
- İzin Talep Dilekçesi (İşverene hitaben yazılır)
Bu belgeler, işverenin kayıtlarına işlenmek ve iznin yasal zeminde kullanıldığını belgelemek amacıyla istenir. İşçi, doğum olayını sözlü olarak bildirse bile belgeleri sonradan sunması faydalı olur. Özellikle büyük kurumsal firmalarda, İnsan Kaynakları departmanları bu belgeler olmadan izni işleme almamaktadır.
Babalık İzni Kullanılmadığında Ne Olur?
Babalık izni, doğum olayına bağlı bir haktır ve belirli bir zaman aralığında kullanılması gerekir. Doğumun üzerinden çok zaman geçtikten sonra kullanılmak istenen izin talepleri reddedilebilir. Bu nedenle doğumu takip eden günlerde kullanılması tavsiye edilir.
Eğer işçi, yasal hakkı olan babalık iznini kullanmazsa, bu hakkı ileride telafi edemez. Yani “babalık iznimi 2 ay sonra kullanmak istiyorum” gibi bir yaklaşım yasal olarak geçerli değildir. Ayrıca işverenin izni kullanmayı reddetmesi ya da engellemesi de hukuka aykırıdır. İşçi bu durumda ilgili makamlara başvurarak hakkını arayabilir.
Evlat Edinmede Babalık İzni Kullanılabilir Mi?
türkiye’de, çocuğun evlat edinilmesi durumunda da babalık izni hakkı tanınır. Eğer evli çiftler bir çocuğu evlat ediniyorsa, erkek eş, çocuğun aileye katıldığı tarihten itibaren babalık izninden yararlanabilir. Bu durumda da 5 günlük izin süresi geçerlidir ve ücretlidir. Ancak evlat edinme süreci karmaşık olduğu için, çocuğun aileye katıldığı tarih net bir şekilde belgelenmeli ve işverene sunulmalıdır. Evlat edinme işlemi tamamlanmadan önce alınan iznin “babalık izni” kapsamında değerlendirilemeyeceği unutulmamalıdır.
Babalık İzni Bitince Ücretsiz İzin Alınabilir Mi?
İşçi, babalık izni sona erdiğinde ücretsiz izin talep etme hakkına sahiptir. Ancak ücretsiz izin, işverenin onayına bağlıdır. Yani işverenin kabul etmemesi halinde çalışan ücretsiz izin kullanmak zorunda bırakılamaz. Eğer işçi, eşinin doğumu sonrası daha uzun süre evde kalmak istiyorsa, yıllık ücretli izninden ya da mazeret izninden de faydalanabilir. Özetle babalık izni bittikten sonra iznin uzatılması işverenin inisiyatifindedir; yasal zorunluluk değildir.
Babalık İzni İşten Çıkmaya Sebep Olabilir Mi?
İşçinin babalık izni kullanması, işten çıkarılma gerekçesi olamaz. Aksine, işverenin böyle bir sebeple işçiyi işten çıkarması 4857 sayılı İş Kanunu’na göre “haksız fesih” niteliğindedir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı hakkı kazanır ve işe iade davası açabilir. Babalık izni gibi yasal bir hakkın kullanılması nedeniyle iş akdine son verilmesi, hem İş Kanunu’na hem de insan haklarına aykırı bir uygulamadır.
İşveren Babalık İznine Engel Olabilir Mi?
İşverenin babalık iznini engelleme ya da keyfi olarak kısıtlama yetkisi yoktur. Bu izin yasa ile tanımlanmış temel bir haktır ve işverenin onayına bağlı değildir. İşçi izni kullanmak istediğini beyan ettiğinde, işveren bu durumu kayıt altına alarak izin süresini başlatmakla yükümlüdür. Engellemeye kalkışan işveren, hem Çalışma Bakanlığı’na şikayet edilebilir hem de iş mahkemelerinde dava konusu yapılabilir. Bu tür durumlarda çalışanlara hukuki destek almak önerilir.
Babalık İzni Diğer İzinlerle Birleştirilebilir Mi?
Çalışanlar dilerse babalık izniyle birlikte yıllık izin ya da ücretsiz izin de talep edebilir. Özellikle doğum sonrası ailece daha fazla zaman geçirmek isteyen çalışanlar için bu birleştirme uygulaması yaygındır. Ancak yıllık izin ya da ücretsiz izin, işverenin onayına bağlıdır. Yani 5 günlük babalık izni biter bitmez direkt yıllık izne geçmek isteyen çalışanın bu talebi işverence reddedilebilir. Bu nedenle önceden planlama yapmak ve izin taleplerini belgeli şekilde sunmak faydalı olacaktır.