Ehliyetsiz araç kullanmak, Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. maddesi uyarınca açık şekilde yasaktır ve bu fiil idari para cezası ile cezalandırılır. 2025 yılı itibariyle ehliyetsiz araç kullanan kişiye uygulanan idari para cezası güncel tarifeye göre yaklaşık 12.978 TL’dir. Bunun yanında araç trafikten men edilerek otoparka çekilir. Ehliyetsiz kullanma durumu birden fazla tekrarlandığında, para cezasının artırılması ve ek idari yaptırımların uygulanması mümkündür. Ayrıca, bu durum trafik güvenliğini tehlikeye atan fiiller kapsamında değerlendirilerek, savcılık nezdinde adli sürece de konu olabilir. Dolayısıyla ehliyetsiz araç kullanımı sadece para cezasıyla geçiştirilen basit bir ihlal değil, kamu güvenliğine yönelik ciddi bir risk olarak kabul edilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanırken Kaza Yapılırsa Ne Olur?
Ehliyetsiz araç kullanırken trafik kazası meydana gelirse, olay hem idari hem de cezai hem de hukuki açıdan çok daha ağır sonuçlar doğurur. Öncelikle sürücü hakkında sadece idari para cezası değil, aynı zamanda trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu kapsamında Türk Ceza Kanunu’nun 179. maddesi uyarınca adli işlem başlatılabilir. Eğer kaza sonucunda bir kişi yaralanır ya da hayatını kaybederse, sürücü hakkında taksirle yaralama veya taksirle ölüme sebebiyet verme suçlarından ceza davası açılır. Öte yandan, kazada kusurlu olan ehliyetsiz sürücü, maddi ve manevi tazminat talepleriyle karşı karşıya kalabilir. Üstelik sigorta şirketi, “ehliyetsiz kullanım” nedeniyle rizikonun teminat dışında kalması hükmüne dayanarak ödeme yapmaktan kaçınabilir veya yaptığı ödemeyi rücu hakkı kapsamında sürücüden geri talep edebilir. Bu sebeple kazaya karışan ehliyetsiz bir sürücünün, hem cezai hem mali hem de hukuki sorumluluğu son derece ağırdır.
Ehliyetsiz Araç Kullanan Sürücü Hapis Cezası Alır Mı?
Normal koşullarda, yalnızca ehliyetsiz araç kullanmak tek başına hapis cezası gerektiren bir fiil değildir. Ancak bu eylem başka bir suçla birleştiğinde, örneğin kazaya sebebiyet verildiğinde ya da trafik güvenliğini açıkça tehlikeye sokacak şekilde kullanıldığında, Türk Ceza Kanunu’nun 179/2 veya 179/3. maddeleri devreye girer ve hapis cezası gündeme gelir. Özellikle kamuya açık alanlarda bilinçli olarak ehliyetsiz ve tehlikeli araç kullanan kişiler hakkında savcılıklar kamu davası açabilir ve bu durum 1 yıla kadar hapis cezası ile sonuçlanabilir. Kazaya sebebiyet verilmişse ve bu durum ölüm ya da yaralanmayla sonuçlanmışsa, hapis cezası süresi 6 yıldan fazla olabilir. Ayrıca ehliyetsiz sürücünün alkollü veya uyuşturucu etkisi altında olması da cezai sorumluluğu artırır. Bu nedenle, ehliyetsiz araç kullanımı adli soruşturmaya konu olacak ciddiyette bir suç halini alabilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezası Aracı Veren Kişiye De Uygulanır Mı?
Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. maddesi gereği, ehliyetsiz bir kişiye araç verilmesi de ayrı bir idari yaptırıma tabidir. Aracı kullanan kadar, kullandıran kişi de sorumludur. Bu bağlamda, aracı bilerek ve isteyerek ehliyetsiz kişiye veren kişiye de 6.439 TL (2025 tarifesiyle) idari para cezası kesilir. Bu durum, aracı veren kişinin araç sahibi olup olmamasına bakılmaksızın uygulanır. Araç sahibi aracı bir başkasına teslim etmiş ve bu kişi de ehliyetsiz kişiye verdiyse, ikinci derece sorumluluk gündeme gelebilir. Öte yandan, bir kazaya karışılması halinde, araç sahibinin hukuki sorumluluğu da doğar. Sigorta şirketi zarar ödemeyi reddedebilir ya da araç sahibine rücu edebilir. Bu nedenle aracın ehliyetsiz bir kişiye verilmesi ciddi sonuçlar doğuran bir ihmal olarak kabul edilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanma Suçu Sabıka Kaydına Geçer Mi?
Ehliyetsiz araç kullanma eylemi yalnızca idari para cezası ile sınırlı kalmışsa, bu durum adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenmez. Ancak sürücünün ehliyetsiz araç kullanırken trafik güvenliğini tehlikeye soktuğu, kasten ya da taksirle suç işlediği, özellikle de bir kazaya sebep olduğu durumlarda, savcılık tarafından ceza davası açılabilir. Bu durumda, hakkında verilen mahkûmiyet kararı adli sicil kaydına işlenir. Dolayısıyla sabıka kaydı olup olmayacağı, olayın niteliğine ve yargı sürecine bağlıdır. Birçok kişi, yalnızca para cezasıyla sonuçlanan bu eylemin temiz bir sicille kapandığını düşünür; ancak kazaya sebep olma veya tehlike yaratma hali varsa, ceza davası ve sabıka kaydı kaçınılmazdır. Bu da ileride kamu görevleri, özel güvenlik işleri veya yurtdışı başvuruları gibi birçok alanda ciddi engeller çıkarabilir.
Ehliyetsiz Araç Kullananlar Ne Kadar Süreyle Trafikten Men Edilir?
Ehliyetsiz araç kullanan bir kişi, mevzuat gereği doğrudan trafikten men edilmez; çünkü zaten geçerli bir sürücü belgesi olmadığından, sürücüye yönelik bir men kararı fiilen uygulanamaz. Ancak kullanılan araç derhal trafikten men edilir ve otoparka çekilir. Eğer aynı kişi bu fiili birden fazla kez tekrarlar, mahkeme kararıyla ek yaptırımlar uygulanabilir. Örneğin, araç sahibinin ehliyetine el konulması, araca el konulması veya kişinin adli sicil kaydına göre denetimli serbestlik tedbirleri gündeme gelebilir. Öte yandan, kişinin daha önce ehliyeti olup da süresi dolmuşsa veya geri alınmışsa, men süresi fiili olarak uygulanabilir ve yeni ehliyet alması belirli sürelerle engellenebilir. Bu nedenle her olay, kişinin sürücü belgesi geçmişi ve davranış biçimine göre ayrı değerlendirilir.