İhbar süresi, işçi ve işverenin iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafa haber verme yükümlülüğünü ifade eder. İş Kanunu’na göre, işçi veya işveren iş akdini sonlandırmak istiyorsa, işyerinde çalışma süresine bağlı olarak belirlenen ihbar süresine uymak zorundadır. Bu sürenin amacı, işçiye yeni bir iş bulabilmesi için zaman tanımak ve işverene de yerine yeni bir çalışan bulma fırsatı sağlamaktır.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre belirlenen ihbar süreleri şöyledir:
- 6 aydan az çalışmış olan işçiler için ihbar süresi 2 hafta
- 6 ay ile 1,5 yıl arasında çalışmış olan işçiler için ihbar süresi 4 hafta
- 1,5 yıl ile 3 yıl arasında çalışmış olan işçiler için ihbar süresi 6 hafta
- 3 yıldan fazla çalışmış olan işçiler için ihbar süresi 8 hafta
Bu süreler, hem işçi hem de işveren için geçerlidir ve fesih işlemi ihbar süresi boyunca yürürlükte kalır. İşçi, işverenin onayı olmadan süreden önce işi bırakırsa veya işveren işçiyi süreden önce çıkarırsa, ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir.
İşçi ve İşveren Açısından İhbar Süresinin Önemi Nedir?
İhbar süresi, hem işçi hem de işveren açısından iş ilişkisini düzenli bir şekilde sonlandırmak için önemli bir süreçtir. İşçi açısından ihbar süresi, yeni bir iş bulabilmek için zaman tanırken, işveren açısından ise iş yerinde oluşabilecek iş gücü kaybını önlemeye yardımcı olur.
İşçi açısından bakıldığında, ihbar süresi çalışan kişinin aniden işsiz kalmasını önleyerek ekonomik açıdan kendini güvenceye almasına olanak tanır. İşçi, ihbar süresi boyunca mevcut işinde çalışmaya devam ederken, bu süreçte yeni bir iş arayabilir. Ayrıca, ihbar süresine uyulmaması durumunda işverenin tazminat ödemek zorunda kalması işçinin haklarını koruyan önemli bir unsurdur.
İşveren açısından ise ihbar süresi, işgücü kaybını en aza indirerek şirketin faaliyetlerinin aksamasını önlemeye yardımcı olur. İşveren, işçiye belirli bir süre vererek yeni bir çalışan bulma ve işi devretme imkanı kazanır. Eğer işçi ihbar süresine uymadan işten ayrılırsa, işveren iş gücü açığıyla karşı karşıya kalabilir ve bu da üretkenlik kaybına neden olabilir.
Her iki taraf açısından da ihbar süresi, işten ayrılmanın veya işten çıkarılmanın planlı ve karşılıklı haklara saygılı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. İş hukuku açısından bakıldığında, ihbar süresine uymamak tazminat yükümlülüklerini doğurabileceği için, her iki tarafın da bu sürelere dikkat etmesi önemlidir.
İhbar Süresi Hesaplaması Nasıl Yapılır?
İhbar süresi hesaplanırken, işçinin işyerinde geçirdiği toplam çalışma süresi dikkate alınır. İş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf (işçi veya işveren), bu süreye bağlı olarak karşı tarafa belirlenen sürede önceden bildirimde bulunmalıdır.
İhbar süresi, bildirim yapıldığı günden itibaren başlar ve işçi bu süre boyunca mevcut iş yerinde çalışmaya devam eder. Örneğin, 2 yıldır çalışan bir işçi istifa etmek istediğinde, işverene 6 hafta önceden haber vermek zorundadır. Aynı şekilde, işveren de işçiyi işten çıkarmak istiyorsa, işçiye en az 6 hafta önceden haber vermelidir.
Hesaplama yapılırken, iş sözleşmesinde özel bir madde bulunmuyorsa, ihbar süresi iş günü değil, takvim günü olarak hesaplanır. Bu nedenle, hafta sonları ve resmi tatiller de ihbar süresine dahildir. İşçi veya işveren ihbar süresi boyunca çalışmaya devam eder, ancak işveren dilerse işçiyi ihbar süresi dolmadan işten çıkararak ihbar tazminatı ödeme yoluna gidebilir.
İhbar Süresine Uyulmazsa Ne Olur?
İhbar süresine uyulmadığında, ihbar tazminatı adı verilen bir ödeme yükümlülüğü doğar. İhbar süresine uymadan işten ayrılan işçi, işverene ihbar süresine denk gelen maaşı kadar ödeme yapmak zorunda kalır. Aynı şekilde, işveren de işçiyi ihbar süresi dolmadan işten çıkarmak isterse, işçiye ihbar tazminatı ödemelidir.
Örneğin, işveren, 3 yıldır çalışan bir işçiyi ihbar süresine uymadan işten çıkardığında, işçiye 8 haftalık maaşı tutarında ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Aynı şekilde, işçi de ihbar süresi dolmadan işten ayrılırsa, işverene bu süreye denk gelen ücret kadar tazminat ödemelidir.
İhbar süresine uyulmaması durumunda işverenin veya işçinin yasal olarak mağduriyet yaşamaması için işten ayrılma süreçleri yasal çerçevede planlı bir şekilde yürütülmelidir.
İhbar Süresi İçinde İşçi Yeni İş Arayabilir Mi?
İhbar süresi içinde işçiye, yeni bir iş araması için belirli bir süre verilmesi zorunludur. İş Kanunu’na göre, işveren ihbar süresi içinde işçiye iş arama izni vermekle yükümlüdür. İşçi, günde en az 2 saat iş arama izni kullanabilir ve bu süre içinde işverenin ücret kesintisi yapması yasaktır.
İş arama izni, işçi ve işveren arasında anlaşmalı olarak belirlenebilir ve işçi dilerse bu saatleri toplu şekilde kullanabilir. Eğer işveren işçiye bu hakkı tanımazsa veya iş arama iznini kullandırmazsa, işçiye ek tazminat ödeme yükümlülüğü doğar.
Bu süreçte, işçi iş arama hakkını bilinçli bir şekilde kullanmalı ve işten ayrılacağı süre boyunca hem iş yerindeki sorumluluklarını yerine getirmeli hem de yeni iş imkanlarını değerlendirmelidir.
Deneme Süresinde Çalışanlar İçin İhbar Süresi Geçerli Midir?
Deneme süresinde çalışan işçiler için ihbar süresi uygulanmaz. İş Kanunu’na göre, deneme süresi en fazla 2 ay olabilir ve taraflar bu süre içinde iş sözleşmesini ihbar süresi olmaksızın feshedebilirler. Ancak, toplu iş sözleşmeleri ile bu süre en fazla 4 aya kadar uzatılabilir.
Deneme süresinde işçi veya işveren, herhangi bir bildirim yapmadan iş sözleşmesini sonlandırabilir ve ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaz. Ancak, deneme süresini geçen işçiler için ihbar süreleri geçerli hale gelir.
Belirli Süreli İş Sözleşmelerinde İhbar Süresi Var Mıdır?
Belirli süreli iş sözleşmeleri, taraflar arasında önceden belirlenen bir süre sonunda kendiliğinden sona erdiği için, normal şartlarda ihbar süresi uygulanmaz. Ancak, belirli süreli bir sözleşme, süresi dolmadan önce işveren tarafından feshedilirse, işveren işçiye kalan süreye denk gelen tazminatı ödemek zorundadır.
İşçi, belirli süreli sözleşmesini ihbar süresine uymadan feshetmek isterse, işverene sözleşme şartlarına göre bir tazminat ödemek durumunda kalabilir. Bu tür sözleşmelerde fesih süreci genellikle sözleşmede belirlenen özel şartlara göre yürütülür ve ihbar süresi konusunda özel hükümlere yer verilmiş olabilir.