Boşanma davası sonrasında eşler arasındaki malvarlığının nasıl bölüşüleceği, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olan mal rejimi kurallarına göre belirlenir. Türkiye’de 2002 yılından itibaren yasal mal rejimi olarak “edinilmiş mallara katılma rejimi” uygulanmaktadır. Bu rejim çerçevesinde evlilik süresince elde edilen kazançlar ve edinilen malvarlığı, boşanma sonrası belirli kurallarla eşler arasında paylaştırılır.
Mal paylaşımı, boşanma davasından tamamen bağımsız şekilde, ayrı bir dava olarak açılabileceği gibi boşanma davasıyla birlikte de talep edilebilir. Ancak boşanmanın kesinleşmesinden önce mal paylaşımı yapılamaz. Evlilikte eşlerin kişisel malı ve edinilmiş mal ayrımı yapılır; yalnızca edinilmiş mallar paylaşıma konu olur. Bu süreçte tapu kayıtları, banka dökümleri, gelir belgeleri gibi birçok belge delil olarak değerlendirilir.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
Edinilmiş mallara katılma rejimi, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlükte olan ve evlenen çiftler için kanunen geçerli olan yasal mal rejimidir. Bu rejime göre, evlilik süresince eşlerin çalışarak kazandığı gelirler, alınan taşınmazlar, taşıtlar, menkul kıymetler ve benzeri malvarlıkları “edinilmiş mal” olarak kabul edilir ve boşanma hâlinde eşler bu mallar üzerinde eşit hakka sahip olur.
Her eşin kişisel malı bu rejimin dışında tutulur. Örneğin evlilikten önce alınan mallar, bağışla ya da mirasla elde edilen varlıklar, manevi tazminat gibi özel nitelikteki kazançlar kişisel mal sayılır. Boşanma hâlinde, her eş kendi kişisel malını alır, edinilmiş mallar ise eşit olarak paylaşılır. Eğer eşler arasında bir mal rejimi sözleşmesi yapılmadıysa bu sistem otomatik olarak uygulanır.
Mal Paylaşımı Ne Zaman Yapılır?
Mal paylaşımı, boşanma davasının kesinleşmesinden sonra yapılabilir. Hukuken mal rejimi, boşanma kararının kesinleştiği tarihte sona ermiş sayılır. Yani mahkemenin verdiği boşanma kararının kesinleşme şerhi alınmadan önce mal paylaşımı davası açmak mümkün değildir.
Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü süre olup, süresi içinde açılmayan davalar dinlenmez. Ayrıca mal paylaşımı, boşanma davasıyla birlikte ileri sürülürse, mahkeme mal paylaşımı yönünden yargılamayı boşanma kesinleştikten sonra başlatır.
Hangi Mallar Paylaşıma Dahil Edilmez?
Her malvarlığı kalemi boşanma sonrası paylaşıma dahil edilmez. Türk Medeni Kanunu’na göre bazı mallar “kişisel mal” sayılır ve paylaşım dışında bırakılır. Bunlar arasında şunlar yer alır:
- Evlilikten önce sahip olunan mallar
- Miras ya da bağış yoluyla kazanılan varlıklar
- Manevi tazminat gelirleri
- Kişisel kullanım için edinilen eşyalar (örneğin kıyafet, kişisel mücevher)
Bu mallar, edinilmiş mallar rejiminin dışında kabul edilir. Ancak bu malların evlilik süresince elde edilen kazançla değer kazandığı veya üzerine yatırımlar yapıldığı ispat edilirse, bu artış değerinden diğer eşin katılma alacağı doğabilir. Bu da “katkı payı alacağı” olarak ayrı bir dava konusu yapılabilir.
Boşanma Protokolünde Mal Paylaşımı Nasıl Belirlenir?
Anlaşmalı boşanmalarda eşler, mal paylaşımı konusunda uzlaşma sağladıysa, bu husus boşanma protokolüne açık ve net bir şekilde yazılmalıdır. Protokolde hangi malların kime bırakıldığı, hangi borçların kimin sorumluluğunda olacağı gibi detaylar belirtilmelidir.
Taraflar arasında imzalanan protokol, hâkim tarafından onaylandığında mahkeme ilamı niteliği kazanır ve icra kabiliyeti doğar. Bu, tarafların protokolde yazan yükümlülüklere uymaması durumunda icra takibi başlatılabileceği anlamına gelir. Ancak protokolde eksik, belirsiz veya hukuka aykırı hükümler varsa hâkim bu bölümleri kabul etmeyebilir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Yapılmadıysa Ne Olur?
Eğer eşler arasında noter onaylı bir mal rejimi sözleşmesi yapılmamışsa, yani evlilik sırasında mal ayrılığı, mal ortaklığı ya da paylaşmalı mal ayrılığı gibi özel bir sistem tercih edilmemişse, otomatik olarak edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır. Bu, 2002 sonrası yapılan tüm evlilikler için geçerli olan yasal düzenlemedir.
Bu durumda mal paylaşımı, Türk Medeni Kanunu’nun 218–241. maddeleri arasında düzenlenen esaslara göre yapılır. Her iki eş de evlilik boyunca edindiği mallar bakımından eşit hakka sahip olur. Ancak sözleşme yapılmış ve bu noter kanalıyla resmileştirilmişse, mal paylaşımı o sözleşmedeki rejime göre yapılır. Bu nedenle mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya evlilik içinde yapılabilecek önemli bir hukuki tercihtir.