İstihkak Davası Nedir?

İstihkak davası, bir mal üzerinde mülkiyet veya ayni hak iddia eden kişinin, malın kendisine ait olduğunu kanıtlamak amacıyla açtığı bir hukuk davasıdır. Genellikle başkasının zilyetliğinde bulunan bir malın gerçek sahibinin belirlenmesi için açılır. Bu tür davalar, taşınır ve taşınmaz mallar üzerinde mülkiyet hakkının korunması ve hukuka aykırı şekilde el konulan malların gerçek sahibine iade edilmesi amacıyla yürütülür.

İstihkak davaları, hacizli mallar, el konulan taşınmazlar veya mülkiyet uyuşmazlıkları gibi farklı durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Mahkeme, iddia edilen hakkın gerçekten var olup olmadığını araştırarak mülkiyet hakkını tespit eder ve hakkaniyete uygun bir karar verir.

İstihkak Davası Hangi Durumlarda Açılır?

İstihkak davası, bir malın mülkiyetinin ya da ayni hakkının haksız yere başkasının elinde bulunması durumunda açılır. En sık görülen istihkak davası açılma nedenleri şunlardır:

• Hacizli mallar: Bir borçlunun malvarlığına haciz konulduğunda, eğer mal borçluya ait değilse, mal sahibi istihkak davası açarak haczi kaldırmak isteyebilir.
• Taşınmaz mülkiyet ihtilafları: Tapuda adına kayıtlı olmayan bir taşınmazın gerçek sahibinin belirlenmesi amacıyla istihkak davası açılabilir.
• Haksız zilyetlik: Bir malın haksız yere üçüncü kişiler tarafından kullanılması veya alıkonulması halinde, gerçek sahibi tarafından dava açılabilir.
• Rehinli mallar: Rehin gösterilen bir malın, gerçek sahibinin bilgisi dışında bir başkasının tasarrufunda olması durumunda mülkiyet hakkını talep etmek için dava açılabilir.

İstihkak davası açmak için davacının, mal üzerinde hukuken korunmaya değer bir hakkının bulunması ve malın başkasının elinde bulunması gerekmektedir.

İstihkak Davası Türleri Nelerdir?

İstihkak davaları, malın türüne ve uyuşmazlığın niteliğine göre ikiye ayrılır:

Taşınır Mal Üzerindeki İstihkak Davası Nedir?

Taşınır istihkak davası, haciz sırasında borçluya ait olduğu düşünülen ancak aslında üçüncü bir kişiye ait olan taşınır mallar üzerinde mülkiyet hakkı iddiasıyla açılır. Özellikle icra takibine konu olan taşınır malların, gerçek sahibine ait olduğu ispatlanırsa, haciz kaldırılır ve mal iade edilir.

Bu tür davalar genellikle ev eşyaları, ticari araçlar, makinalar veya değerli taşınır mallar için açılır. Davacının, malın kendisine ait olduğunu yazılı belgeler veya tanık beyanlarıyla ispat etmesi gerekmektedir.

Taşınmaz (Gayrimenkul) Üzerindeki İstihkak Davası Nasıl Açılır?

Taşınmaz istihkak davası, bir taşınmazın mülkiyetinin hukuken gerçek sahibine ait olduğunun tespiti için açılır. Tapuda başka bir kişi adına kayıtlı olan taşınmazın gerçek sahibi olduğunu iddia eden kişi, mahkemeye başvurarak mülkiyetin kendisine ait olduğunu ispatlamak zorundadır.

Bu tür davalarda:

• Tapu kayıtları ve satış sözleşmeleri gibi resmi belgeler,
• Tanık beyanları ve bilirkişi raporları,
• Zilyetlik süreleri ve kullanım hakları gibi unsurlar dikkate alınır.

Mahkeme, gerçek mülkiyet hakkını belirleyerek, haksız şekilde adına kayıtlı olan kişinin taşınmaz üzerindeki hakkını kaldırabilir.

İstihkak Davasında İspat Yükümlülüğü Kime Aittir?

İstihkak davasında ispat yükü davayı açan kişiye aittir. Yani, davacı malın kendisine ait olduğunu resmi belgeler, faturalar, tanık ifadeleri veya zilyetlik süreleriyle kanıtlamak zorundadır.

Ancak hacizli mallar üzerindeki istihkak davalarında durum farklı olabilir. Eğer hacizli bir mal borçlunun elinde bulunuyorsa, kanunen o malın borçluya ait olduğu kabul edilir. Böyle bir durumda malın üçüncü bir kişiye ait olduğunu iddia eden kişi, mülkiyet hakkını ispat etmek zorundadır.

Taşınmaz istihkak davalarında ise genellikle tapu kaydı esas alınır. Ancak tapu kaydının hukuka aykırı yollarla oluşturulduğu iddia ediliyorsa, davacının bu durumu ispatlaması gerekecektir.

İstihkak Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı Süresi Nedir?

İstihkak davası açma süresi, davanın konusuna ve türüne göre değişiklik gösterebilir.

• Hacizli mal istihkak davası, haciz işleminin öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde icra mahkemesine açılmalıdır.
• Taşınmaz istihkak davalarında ise zamanaşımı süresi genellikle 10 yıldır, ancak bazı durumlarda 20 yıla kadar çıkabilir (haksız zilyetliğin devam etmesi durumunda).

Zamanaşımı süresi, hakkın öğrenildiği tarihten itibaren hesaplanır ve süresi içinde açılmayan davalar, mahkeme tarafından reddedilebilir.

İstihkak Davasında Mahkeme Süreci Nasıl İşler?

İstihkak davası süreci, mahkemeye sunulan delillere ve tarafların iddialarına göre değişiklik gösterebilir. Genel süreç şu adımlardan oluşur:

1. Dava Dilekçesi ve Başvuru: Davacı, istihkak iddiasını içeren dilekçeyi yetkili mahkemeye sunar.
2. Mahkemenin İlk İncelemesi: Hakim, davanın hukuki dayanaklarını değerlendirir ve ilk incelemesini yapar.
3. Delillerin Toplanması: Taraflar, mülkiyet hakkını ispatlamak için belgeler, tanık ifadeleri ve bilirkişi raporları sunar.
4. Karar Aşaması: Mahkeme, delillere dayanarak mülkiyet hakkının kime ait olduğunu belirler ve hükmünü verir.

Eğer mahkeme, davacının mülkiyet hakkını ispat ettiğine karar verirse, malın geri verilmesine veya haczin kaldırılmasına hükmeder. Davalı taraf karara itiraz edebilir ve dava temyiz sürecine taşınabilir.