Yıllık izin, işçilerin belirli bir çalışma süresini doldurduktan sonra dinlenmeleri ve yeniden motive olmaları amacıyla, işveren tarafından ücretli olarak verilen bir izin hakkıdır. İş Kanunu’na göre işçiler, kesintisiz bir yıl boyunca aynı işverene bağlı olarak çalıştıktan sonra yıllık ücretli izin hakkı kazanır. Bu izin süresi, işçinin kıdemine göre değişiklik gösterir ve çalışanın dinlenme hakkı olarak yasal güvence altına alınmıştır.
Yıllık izin hakkı, işçinin çalışırken kesintisiz olarak dinlenmesini ve iş verimliliğini artırmasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. İşveren, yıllık izni ücret yerine ek ödeme yaparak ortadan kaldıramaz; yani işçinin bu izni gerçekten kullanması gerekmektedir.
Yıllık İzin Hakkından Kimler Faydalanabilir?
Yıllık izin hakkından faydalanabilmek için aşağıdaki şartlar gereklidir:
- İşçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması gerekir.
- Tam zamanlı veya kısmi süreli çalışanlar fark etmeksizin tüm işçiler bu haktan yararlanabilir.
- Deneme süresi dahil olmak üzere çalışılan tüm süreler yıllık izin hesabına dahil edilir.
- Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiler, sözleşmeleri bir yılı doldurduğunda yıllık izin hakkına sahip olur.
- Kamu ve özel sektör çalışanları, İş Kanunu çerçevesinde belirlenen izin sürelerinden yararlanabilir.
Ancak, çıraklar ve stajyerler yıllık izin hakkına sahip değildir. Onlar için farklı izin düzenlemeleri uygulanmaktadır.
Yıllık İzin Süresi Nasıl Hesaplanır?
İşçinin yıllık izin süresi, çalışma süresine göre değişiklik gösterir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre yıllık izin süreleri şu şekildedir:
- 1 yıldan 5 yıla kadar (5. yıl dahil) çalışanlar için → 14 gün
- 5 yıldan 15 yıla kadar çalışanlar için → 20 gün
- 15 yıl ve üzeri çalışanlar için → 26 gün
18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçiler için yıllık izin süresi en az 20 gün olarak belirlenmiştir.
Bu süreler asgari sürelerdir, yani işveren daha uzun süreli izin verebilir ancak daha kısa bir süre belirleyemez.
Yıllık İzin Bölünebilir Mi? Parça Parça Kullanılabilir Mi?
Yıllık izin parça parça kullanılabilir, ancak bunun belirli kuralları vardır. İş Kanunu’na göre, yıllık izin süresi en az 10 günlük bir blok halinde kullanılmalı, geri kalan günler ise parçalara bölünebilir.
Örneğin, 14 günlük bir yıllık izin hakkı olan bir işçi, en az 10 gün kesintisiz izin kullandıktan sonra kalan 4 günü farklı zamanlarda kullanabilir. Ancak bu durum, işverenin onayına bağlıdır. İşveren, işin düzenini sağlamak amacıyla izinlerin nasıl kullanılacağını belirleme hakkına sahiptir.
İşveren Yıllık İzin Talebini Reddedebilir Mi?
İşveren, çalışanın yıllık izin talebini tamamen reddedemez, ancak izin tarihlerini işin gerekliliklerine göre belirleyebilir. Yani işveren, iş yoğunluğu ve iş düzenini göz önünde bulundurarak izin tarihlerini yeniden planlayabilir.
Ancak, işveren işçiye izin vermemekte ısrar ederse veya yıllık izin hakkını kullandırmazsa, işçi yasal yollara başvurabilir. İşçinin hak ettiği yıllık izin, iş sözleşmesi sona erdiğinde ücrete çevrilebilir ve çalışana ödenir.
Ayrıca, işveren yıllık izni ücret ödeyerek işçiye kullandırmaktan kaçınamaz. Yani, çalışan izin süresini gerçekten kullanmalı ve bu süre içinde çalıştırılmamalıdır.
Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti Talep Edilebilir Mi?
Evet, işçi çalışırken kullanılmayan yıllık izinlerin ücretini talep edemez, ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde kullanılmamış yıllık izin günlerinin ücreti işçiye ödenmelidir.
Örneğin, işçi işten ayrıldığında ya da emekli olduğunda, geçmiş yıllara ait kullanmadığı izinler için ücret alabilir. Bu ödeme, işçinin işten ayrıldığı tarihteki brüt ücreti üzerinden hesaplanır.
İşveren, bu ödemeyi yapmaktan kaçınırsa, işçi hukuki yollara başvurarak alacağını talep edebilir.
Yıllık İzin ile Ücretsiz İzin Arasındaki Fark Nedir?
Yıllık izin ile ücretsiz izin arasındaki temel fark, yıllık iznin ücretli olmasıdır. Yıllık izinde işçi maaş almaya devam eder, ancak ücretsiz izinde işçi izin süresince maaş alamaz.
Diğer farklar şunlardır:
- Yıllık izin, işçinin kanunen hak ettiği bir süredir ve işveren tarafından zorla ertelenemez.
- Ücretsiz izin ise genellikle işçinin talebi üzerine veya işverenin teklifiyle verilir ve işçinin onayı olmadan uygulanamaz.
- Yıllık izin süresi çalışılan yılın sonunda kazanılırken, ücretsiz izin süreleri iş sözleşmesine veya işverenin inisiyatifine bağlıdır.
- Yıllık izin, iş sözleşmesi devam ettiği sürece işçinin hakkı olarak saklı kalırken, ücretsiz izin süresi işçinin sigorta primlerinin ödenmediği bir dönem olabilir.
Özellikle doğum izni, eğitim izni veya sağlık nedeniyle verilen ücretsiz izinler, çalışanlara belirli koşullarda sunulabilir. Ancak yıllık izin hakkı her çalışanın işten ayrılmadan kullanması gereken bir haktır ve ücrete çevrilemez, ancak işten ayrıldığında ödenmesi zorunludur.