Şikayete tabi suçlar, kanunda açıkça belirtilen ve mağdurun şikayeti olmadan soruşturulması mümkün olmayan suçlardır. Bu suçlar, kamu düzeninden ziyade bireyin şahsi haklarını ilgilendiren durumlarla ilgilidir. Bu nedenle Cumhuriyet Savcılığı bu tür suçlarda, ancak mağdurun şikâyeti üzerine soruşturma başlatabilir.
En yaygın şikayete bağlı suçlar arasında şu örnekler yer alır:
- Basit hakaret
- Basit tehdit
- Basit yaralama (kasten)
- Konut dokunulmazlığının ihlali
- Özel hayatın gizliliğini ihlal
- Hırsızlık (ağırlaştırılmamış ve basit şekliyle)
- Güveni kötüye kullanma
Kanunda açıkça “şikayete bağlıdır” ifadesi yer almayan suçlar, kural olarak resen (kendiliğinden) soruşturulan suçlar kapsamında değerlendirilir. Hangi suçların şikâyete tabi olduğu Türk Ceza Kanunu (TCK) madde içeriğinde açıkça belirtilmiştir.
Şikayete Tabi Suçlarda Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
Şikayete tabi suçlarda şikâyet hakkı belirli bir süreyle sınırlandırılmıştır. Türk Ceza Kanunu’nun 73. maddesine göre, şikâyet hakkı, failin ve fiilin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır.
Bu sürenin kaçırılması durumunda, artık mağdurun şikâyet hakkı düşer ve Cumhuriyet Savcılığı kendiliğinden soruşturma açamaz. Örneğin, bir kişi hakarete uğradığını öğrendiği andan itibaren 6 ay içinde şikâyetçi olmazsa, bu suçla ilgili dava açılması hukuken mümkün değildir.
Ancak bu süreler sadece “şikâyet süresi” ile ilgilidir. Suçun genel ceza zamanaşımı süreleri ayrıca işlemeye devam eder. Yani kişi 6 ay içinde şikayetçi olmazsa kamu davası açılmaz, fakat suçun zamanaşımı süresi dolmadan yeniden işlenmesi durumunda yeni bir soruşturma konusu olabilir.
Aile İçi Şiddet Suçları Şikayete Tabi Midir?
Aile içi şiddet suçları, kamu düzenini ve toplumsal barışı doğrudan etkilediği için çoğunlukla şikâyete tabi değildir. Özellikle “kadına yönelik şiddet” ya da “çocuklara yönelik istismar” gibi konular, devletin doğrudan müdahalesi gereken alanlar olarak kabul edilir.
Bu nedenle, aile içi şiddet kapsamında olan suçların büyük kısmı resen soruşturulur. Örneğin; eşe karşı kasten yaralama, tehdit, hakaret gibi eylemler genellikle şikayet olmasa bile savcılık tarafından doğrudan işleme alınır. Bu yaklaşım, 6284 sayılı Kanun’un koruyucu hükümleriyle de desteklenmektedir.
Ancak aile içinde işlenen bazı hafif suçlar, istisnai olarak şikâyete tabi olabilir. Fakat bu durumlar nadirdir ve olayın niteliğine göre savcılık her halükârda müdahil olabilir.
Hakaret ve Tehdit Suçları Şikayete Tabi Midir?
Hakaret ve tehdit suçları genel olarak şikâyete tabi suçlar arasında yer alır. Türk Ceza Kanunu’na göre, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edici fiil ya da sözler hakaret; korkutma veya zarar verme tehdidi ise tehdit suçunu oluşturur.
Bu tür suçlarda mağdurun şikâyeti olmadan kamu davası açılamaz. Ancak bazı özel durumlarda bu kuralın istisnaları bulunur. Örneğin; kamu görevlisine görevinden dolayı yapılan hakaret suçları, resen soruşturulur, yani mağdurun şikayetçi olmasına gerek yoktur.
Ayrıca tehdit suçunda kullanılan ifadelerin niteliği önemlidir. Öldürme tehdidi gibi ağır şekillerde işlenmiş tehdit suçları, bazı durumlarda re’sen soruşturulabilir. Suçun ağırlığı arttıkça şikâyet zorunluluğu ortadan kalkabilir.
Şikayet Hakkı Kimlere Aittir?
Şikayet hakkı, suçtan doğrudan zarar gören mağdur kişiye aittir. Bu kişi bizzat kendisi veya vekili aracılığıyla şikâyet hakkını kullanabilir. Eğer mağdur çocuksa veya kısıtlı bir kişi ise, bu hakkı velisi veya vasisi kullanır.
Mağdur ölmüşse, yakınları da şikayet hakkını kullanabilir. Örneğin bir kişinin ölümünden sonra cesedine karşı yapılan hakaret gibi eylemler varsa, bu durumda yakın akrabalar veya mirasçılar şikayetçi olabilir.
Ayrıca tüzel kişiler de (şirket, dernek vb.) bazı suçlarda şikâyet hakkına sahiptir. Örneğin, bir şirketin ticari itibarına hakaret edilmesi durumunda, şirket yetkilisi adına tüzel kişi şikâyetçi olabilir.
Re’sen Soruşturulan Suçlarla Şikayete Tabi Suçlar Arasındaki Fark Nedir?
Bu iki suç türü arasında temel fark, soruşturma sürecinin başlama şeklidir. Re’sen (kendiliğinden) soruşturulan suçlarda, Cumhuriyet Savcılığı herhangi bir şikâyet olmadan doğrudan soruşturma başlatabilir. Örneğin; cinayet, cinsel istismar, uyuşturucu ticareti gibi ağır suçlar bu kapsamdadır.
Buna karşın şikâyete tabi suçlarda, mağdurun açık bir şekilde şikâyetçi olması gerekir. Savcılık, bu tür suçlarda herhangi bir ihbar alsa bile mağdurun şikayet beyanı olmadan işlem yapamaz.
Ayrıca şikayete tabi suçlarda şikâyet süresi, şikayetin geri alınması ve uzlaşma gibi özel hükümler geçerlidir. Re’sen soruşturulan suçlarda ise kamu yararı önceliklidir ve genellikle taraflar arasındaki uzlaşma ya da şikâyet geri çekme davanın düşmesine neden olmaz.